آنتيو
خوس پادشاه سلوكي در اين شهر براي يا خواهرخود
ملكه لائوديسه بنا كرده است . در حفاريهايي كه
در سال1322صورت گرفت كتيبهاي به ابعاد 85*36
در 33 سطر به خط يوناني پيدا شده كه مربوط
به آنتيو خوس سوم پادشاه سلوكي است. اين
كتيبه از دو قسمت متمايز تشكيل شده است : قسمت اول
نامهاي است از مندموس كه فرمان شاه را به اهالي
نهاوند ابلاغ و از آنان درخواست مي كند كه فرمان
وي را روي سنگي نقش نموده و در معبد اصلي شهر نصب
كنند . قسمت دوم كتيبه عين نامه آنتيو كوس سوم به
مندموس است كه به خاطر ملكه لائوديسه نگاشته و
بنيانگذاري يكي از شعائر مذهبي را به ملكه ياد
آوري مينمايد كه ملكه به سمت كاهنه بزرگ از حقوق
مسلم و مزاياي مخصوص حوزه حكومتي مندموس برخوردار
گردد.
ترجمه قسمت اول
كتيبه : مندموس به " اپلودوروس " و به تمامي صاحب
منصبان شهر لائوديسه درود ميفرستد كه پس از اين
اعلاميه بايد مواد فرماني كه شاه به وي ( مندموس)
نوشته است ضميمه گردد، و روي سنگي از آن سواد
برداريد و سپس نوشتهاي كه مقرر داشتهاند مطابق
نموده و آن را محفوظ نگه داريد و سنگ را در
معروفترين زيارتگاه شهر نگهداري كنيد . خوش
باشيد. سال 119 دهم ماه يانه مدس(193 قبل از
ميلاد).
ترجمه قسمت دوم( عين
نامه آنتيو خوس سوم ) شاه آنتيو خوس به مندموس
سلام ميرساند و دستور ميدهد كه به شئونات خواهر
ما ملكه لائوديسه بيفزائيد و از او قدرداني كنيد
چه اين امر براي ما بسيار ضروري است. نه تنها
اينكه اودر زندگانياش با مهر ومحبت و مراقبت
شديد، خود را نشان داد بلكه او هنوز نسبت به
خدايان داراي عشق و احترام بي پايان است. بنابراين
ما به مهر و علاقه دستور ميدهيم و موافقت خود را
با اين امر اعلام مي داريم كه به جاست او از جانب
ما به اين افتخار نائل گردد . خصوصا" مصمم هستيم
همان طوري كه در تمام قلمرو ما انتخاب كاهنين بزرگ
از طرف ما انجام ميشود بدين نحو در اين محل
كاهنههايي از طرف ملكه لائوديسه تعيين گردد. در
حالي كه حامل تاجهاي طلا و تصاوير او خواهند بود
سپس نام آنها، در بعد از كاهنين نياكان ما و خود
ما ثبت گردد و خلاصه بعد از آنكه نام ملكه
لاادويسه در تمام قلمرو تو به عنوان كاهنه بزرگ
معروف و مشهور گرديد و همه كارها بر طبق گفتار ما
انجام گرفت مفادفرمان را برروي سنگي ثبت نماييد تا
وقف اين مكان مقدس گردد. و بالاخره اين عمل بسيار
پسنديدهاي نسبت به خواهر ما انجام داديم نتايج آن
در حال و آينده آشكار خواهد شد .
در اين محل چهار
مجسمه كوچك مفرغي نيز پيدا شده كه يكي از اين
مجسمهها. الههاي را نشان ميدهد كه سرش هلال
خورشيد است و گل زنبقي در ميان آن قرار گرفته و در
دستهايش شاخهاي پر از ميوه است . احتمال دارد اين
مجسمه ملكه لاادويسه الهه فراواني يونان باشد.
علاوه بر كتيبه
مذكور دو كتيبه كوچك ديگر هم در اين محل پيدا شده
كه يكي از آنها تقريبا" سالم است و ترجمه آن به
اين شرح است . " مندموس عامل مخصوص شاه به ساترابي
عالي شاه منصوب گرديد و به سبب اطاعت محض خود نسبت
به شاهان و كارهاي برجستهاي كه در قلمرو خود براي
مردم انجام داده به اين افتخار بزرگ نايل آمد سال
130 سلوكي" .
اين كتيبه كه
قسمتي از آن بر اثر فرسايش از بين رفته
هماكنون در موزه ايران باستان نگهداري
ميشود.معبد لائوديسه در تاريخ سال 1327 به
عنوان ميراث فرهنگي در فهرست آثار ملي ايران
ثبت شد از اين معبد ستون، سرستون، ته ستون و
تكه سنگهايي يافت شده كه در پاساژ حاجيان،
بازار نهاوند وبرخي منازل وجود دارد. قلعه
يزدگرد كه در مجاورت معبد لائوديسه قرار دارد
حدود شش قرن بعد از معبد ساخته شده و تفاوت
آن با معبد سبك معماري آن است كه به صورت
كاملاً ايراني و سنتي ساخته شده است. همراه
كتيبه معبد لائوديسه پيكرهاي كوچكي به
نامهاي زئوس، آپلو، آتنا و دمترو يافت شد كه
هماكنون در موزه ايران باستان حفاظت ميشوند.
گفته ميشود هنگامي
كه پروفسور گريشمن به منظور كاوش در تپه گيان به
نهاوند ميآيد، درحين كاوش چند روزي ناپديد ميشود
.گريشمن سپس به محل كاوشهاي تپه باستاني گيان
بازميگردد و مشخص ميشود كه در مدت غيبت چند
روزهاش، مشغول حفاري و كاوش در تپه دوخواهران
نهاوند(محل معبد لائوديسه) بوده است. كه در اين
هنگام موفق به كشف پيكر برنزي 4 الهه يوناني
ميشود.
براثر حفاريهاي
متعددي كه براي يافتن آثار معبد سلوكيان در
نهاوند انجام شده ستونها، سرستونها و سنگهاي
تراش خورده زيادي يافت شده است. همچنين
سنگهايي عمدتاً در حمامهاي شهر، منازل قديمي،
بازار نهاوند يافت شده كه برخي معتقدند كه
اين سنگها از بقاياي ستونهاي معبد هستند. اما
برخي باستانشناسان معتقدند اينها متعلق به
دوره قاجار و حمامهاي اين دوره هستند و هيچ
ارتباطي به معبد ندارند.گفتني است؛ نهاوند
برخلاف امروزش كه وضع چندان مطلوبي ندارد
گذشته بسيار درخشاني در كارنامه دارد كه كشف
آثار باستاني زيادي از تپه گيان، وجود قلعه
نهاوندي، معبد لائوديسه و تپه باباقاسم و...
گواه اين مدعا است و در صورت وجود همتي بالا
و همهجانبه از سوي مسوولان و مردم شهر و
عمليات گسترده حفاري براي كشف معبد لائوديسه
كه تنها معبد يونانيان در ايران است، نهاوند
به عنوان يكي از قطبهاي گردشگري در دنيا
مطرح خواهد شد و همين امر جبران سالها ركود و
عقبماندگي اين شهر تاريخي را خواهد كرد.
لائوديسه بايد
كاوش شود
سال84 يك گروه
باستانشناس به سرپرستي دكتر رهبر استاد
دانشگاه تهران به منظور انجام گمانهزني و
تعيين حريم وارد نهاوند شدند. در گفتگويي كه با
دكتر مهدي رهبر داشتيم عمدهترين دليل خود را
براي احتمال وجود معبد، كتيبهاي دانست كه در
سال 1322 ازنهاوند به دست آمده است.
دكتر مهدي رهبر
سرپرست هيات گمانهزني هاي محوطه باستاني
دوخواهران نهاوند در گفتگو با خبرنگار ما در اين
خصوص توضيح داد: ما در حدود 11 نقطه گمانه
زدهايم ولي چون فضاي ما محدود و بيشتر
مسكوني است توفيقي به دست نياورديم اما
آثاري چون پايه ستون ايونيك و كتيبه سلوكي و
ظروف سفالي آن دوره بيان كننده وجود معبد
است.
مهدي رهبر افزود: من
در بررسيها به اين نتيجه رسيدم كه از آنجايي كه
در يكي از كتيبههاي يافت شده در اين محوطه
تاريخي، انتيوخوس، ملكه را با لفظ" خواهرم" مورد
خطاب قرار ميدهد و همانطور كه مسيحيان به اسقف،
پدر ميگويند، كسي كه از نظر موبدي به درجهاي
ميرسد نيز به عنوان خواهر خطاب ميشود و اين يكي
از عنوانهايي است كه به كاهن بزرگ ميدهند.
دكتر رهبر تصريح
كرد: طبق بررسيهايي كه شخصا انجام دادم امامزاده
دوخواهران نهاوند كه اكنون به عنوان زيارتگاه
مسلمانان تقديس ميشود ، شجرهنامهاي ندارد و
كتيبههاي يافت شده در اين منطقه اين احتمال را
قوت بخشيده است كه اين امامزاده و محوطه باستاني
اطراف آن همان معبد لائوديسه است.
اين باستانشناس
تاكيد كرد: من به سازمان ميراث فرهنگي و صنايع
دستي استان همدان گفتم كه بايد خانههايي كه بر
روي اين محوطه باستاني قرار گرفته است تملك شوند
تا كاوشهاي باستانشناسي در منطقه دوخواهران
نهاوند آغاز شود اما تاكنون اقدام مثبتي در اين
راستا انجام نشده است.
او اضافه كرد: در
جريان گمانهزنيهايي كه به منظور تعيين حريم اين
محوطه باستاني انجام گرفت سرستونهاي بسيار زيبا و
پايه ستونهاي ايونيك كه به منظور هاون استفاده
ميشدهاند يافت شد كه درحقيقت نشان ميدهد اين
محل معبد و در واقع همان معبد لائوديسه است.
رهبر گفت: ما از
دوره يوناني مآبي( بعد از دوره اسكندر هنگامي كه
هنر يونان گسترش پيدا ميكند) تقريبا چيزي در
ايران نداريم و اگر اين معبد كشف و بازسازي شود
اعتباري براي ايران و حتي يونان خواهد بود.
او با بيان اينكه
پيكرههاي كوچك برنزي كه در محوطه تاريخي
دوخواهران نهاوند يافت شده است همان الهههاي
آتنا، زئوس ،آپولو و دمترو است، خاطر نشان كرد:
مجسمهاي كه سرش هلال خورشيد است و گل زنبقي در
ميان آن قرار گرفته الهه فراواني و باروري يونان و
همان الههاي است كه روميها به آن فورتونا
ميگويند.
او در خصوص ضرورت
كاوش در محوطه باستاني دوخواهران با بيان اينكه
ضرورت كاوش در اين منطقه باستاني صد در صد احساس
ميشود افزود: هر كشوري كه راجع به مسائل فرهنگي
فعاليت ميكند بايد در نقاطي كار كند كه خلا وجود
دارد تا اين كمبودها جبران شود اما متاسفانه نه
برنامه ريزي در اين زمينه وجود دارد و نه هدفها
مشخص است.
اين باستان شناس
خاطر نشان ساخت: داشتههاي ما بايد حفظ، نگهداري،
مطالعه و عرضه شود تا ارزشها مشخص شوند.